Van Heugten zet zich al jaren in voor meer vrouwelijke experts in de media. Toen ze in 2007 haar PR-bureau voor vrouwelijke ondernemers oprichtte lag het percentage vrouwelijke experts in nieuwsmedia rond de 12 procent. “Toen ik begon met dit onderwerp kreeg ik geregeld de vraag waarom dit nodig was. Ik kreeg zelfs naar mijn hoofd geslingerd: ‘Ga je kennis eens nuttig besteden!’ Het werd niet altijd begrepen waarom ik mij hier druk over maakte”, vertelt Van Heugten. “Daar is gelukkig verandering in gekomen.” Het percentage vrouwelijke experts in de media ligt nu rond de twintig procent en stagneert. Toch is Van Heugten optimistisch. “Het gesprek gaat nu veel meer over hoe we dit kunnen veranderen. Ik voel me niet meer een roepende in de woestijn.
Meten is weten
Het idee voor dit boek kriebelde al een tijdje bij Van Heugten. Na vijftien jaar samen met Marga Miltenburg de Vrouw in de Media Award te hebben georganiseerd, draagt ze na deze editie het stokje over. Ze gaat zich meer richten op onderzoek. “Mijn hart ligt bij het verbeteren van de positie van vrouwen in de media. Onderzoek is een noodzakelijk kwaad, want als we niet met cijfers blijven komen, verslapt de aandacht voor de ongelijke situatie. Meten is weten.
Het boek is daarmee een afsluiting en een begin.” In nieuwsmedia is de vrouw in een expertrol nog steeds de uitzondering. “Dat geeft geen realistisch beeld van de maatschappij en impliceert dat vrouwelijke experts de uitzondering zijn, zegt Van Heugten. “Dat werkt gelijke behandeling en kansen tegen. Media kunnen kansengelijkheid bevorderen door vaker vrouwen aan het woord te laten en daarmee te laten zien dat de expert ook een vrouw is, waardoor de vrouwelijke expertrol genormaliseerd wordt.”
Hardnekkige stereotypen
Dat denken in stereotypen in Nederland erg hardnekkig is, wist Van Heugten al. Toch bleken schadelijke stereotypen sterker aanwezig dan ze dacht. “Sahar Yadegari is directeur-bestuurder van VHTO (Vrouwen in Hoger Technisch Onderwijs) en haalde tijdens ons interview een onderzoek aan dat in 66 landen is uitgevoerd. Het gaat over de relatie die je in je hoofd maakt bij ‘de wetenschapper’ en of je daarbij denkt aan mannen of vrouwen. Nederlanders associeerden wetenschappers het meest met mannen. En de wetenschapper is bij uitstek ook het beeld wat we hebben van ‘de deskundige’. Dat we de man daarbij als de norm zien, daarin staan we dus van 66 landen op nummer één. De deskundigheid van vrouwen wordt door Nederlanders daardoor het minst snel serieus genomen. Ze past niet bij het beeld wat wij hebben van de deskundige.”
‘Toen ik zelf dat rolmodel werd – doordat er veel media-aandacht ontstond in 2008 omdat ik de eerste zwarte vrouw was die burgemeester werd – moest ik even slikken. Maar die herkenningsfactor moeten we niet onderschatten. Representatie doet ertoe’
Joyce Sylvester
Openhartige interviews
Voor haar boek interviewde Van Heugten vijftig vrouwelijke experts uit allerlei beroepsgroepen, met verschillende achtergronden. “Om zo te zorgen voor zoveel mogelijk herkenbaarheid. Want representatie en jezelf kunnen herkennen in rolmodellen is ontzettend belangrijk.” Van Heugten sprak bijvoorbeeld met politicoloog Julia Wouters, televisiecolumnist Angela de Jong, internationaal hoofdeconoom ING Marieke Blom, longarts Wanda de Kanter, columnist Emine Uğur en hoogleraar en terrorisme-expert Beatrice de Graaf.
“Iemand adviseren hoe je in de media komt, daar ben ik expert in”, vertelt Van Heugten. “Inhoudelijk zat het dus wel goed. Maar hoe ga je met zo’n mediaoptreden om? Dat is voor iedereen verschillend. Daarom laat ik vijftig vrouwen aan het woord. Ze hebben heel openhartig over hun ervaringen verteld: wat ze over zich heen kregen, hoe ze mediaoptredens afstemden op de werkvloer, maar ook wat het hen opleverde. Die openheid en de wil om andere vrouwen daarmee te helpen, daar was ik echt van onder de indruk.” Alle interviews kun je bekijken via de QR-code in het boek.
Meningenfabriek
Mediaoptredens: betekent dat alleen maar narigheid voor vrouwen? Nee hoor. Van Heugten laat ook zien hoe leuk het kan zijn en wat die zichtbaarheid je oplevert. Tijdens de gesprekken kreeg Van Heugten steeds weer bevestigd dat vrouwen vooral die stap naar voren zetten om inhoudelijk van betekenis te zijn en maatschappelijk impact te maken. Ook als dit leidt tot weerstand. “Vrouwelijke experts schuiven niet aan voor hun ego. Ze willen mensen boeien vanuit de inhoud. Dat is lastig in een medialandschap dat draait om entertainment. Het creëert een snelle meningenfabriek. Dit ondermijnt de positie van experts. In talkshows zie je dat veel. Als de mening regeert maak je het als redactie voor vrouwelijke experts minder aantrekkelijk om aan te schuiven. En je verliest vrouwelijke mediaconsumenten omdat het vrouwelijk perspectief ontbreekt, waardoor er weinig herkenning is.”
In haar boek deelt Van Heugten hoe je ook aan de talkshowtafel aandacht voor de inhoud krijgt. Al zijn talkshows natuurlijk maar een klein deel van het medialandschap. “Er zijn zoveel meer media waar je jouw kennis en boodschap kunt delen. In mijn boek laat ik zien hoe je de media effectief benadert, hoe je een goede relatie met relevante journalisten opbouwt, hoe je meer invloed krijgt op je profilering in de media, hoe je in de juiste databases van redacties belandt en hoe je ervoor zorgt dat journalisten jou bellen als er iets speelt op jouw vakgebied. Een boek vol slimme publiciteitstips van hoofdredacteuren, journalisten, mediatrainers en vrouwelijke experts die je voorgingen.
Leer meer over inclusie en diversiteit
——
Dit artikel verscheen eerder in C – het communicatiemagazine van Nederland.
