Onbeperkt drinkwater stroomt uit de kraan wanneer en hoeveel je wilt. Schoon, veilig en zelfs bijna gratis. De normaalste zaak van de wereld zou je zeggen. Maar de vanzelfsprekendheid van schoon drinkwater staat onder druk door klimaatverandering, stijgend waterverbruik en minder beschikbare drinkwaterbronnen. Het RIVM waarschuwt bij nietsdoen zelfs voor waterschaarste. Zuiniger omgaan met water is daarom het devies. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wil het drinkwaterverbruik terugbrengen naar 100 liter per dag per persoon in 2035. Nu ligt dat verbruik nog zo’n 30 procent hoger. Hoe doe je dat in een markt waarin prijs vrijwel geen rol speelt?
Waterbesparingscampagnes richten zich steeds meer op specifieke doelgroepen, zoals jongeren, jonge gezinnen, tuincentrabezoekers en studenten.
Huidig drinkwaterverbruik en uitdagingen
Zo’n 129 liter drinkwater. Dit gebruiken we in Nederland gemiddeld per persoon per dag. Daarvan drinken we maximaal twee liter op. De rest spoelen we gewoon weg.
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) gaat veruit het meeste water op aan douchen: ruim 46 liter per dag. Ook het doorspoelen van het toilet kost in verhouding veel schoon drinkwater: 30 liter per dag.
Bevolkingsgroei en extra behoefte aan water
De snelle bevolkingsgroei en nog eens 900.000 nieuwe woningen in de planning, maken dat er in 2030 jaarlijks ongeveer 100 miljoen m³ extra drinkwater nodig is. Tegelijk is het voor drinkwaterbedrijven steeds moeilijker om te blijven zorgen voor goed en genoeg drinkwater.
Klimaatverandering als bedreiging
“Door droogte en bodemwaterdaling loopt het watersysteem tegen zijn grenzen aan”, zegt Roberta Hofman verbonden als associate lector Water bij de Hogeschool Utrecht. “De uitdaging werd voor het eerst écht zichtbaar in de zomer van 2018. Het was extreem warm en vooral zeer droog.
Dit zorgde voor enorme pieken in het waterverbruik, waardoor de dagelijkse voorraad water sneller opraakte dan verwacht. Het extra oppompen van water bood soelaas, maar had wel weer nadelige gevolgen voor natuur en landbouw. Het jaar daarop zagen we iets soortgelijks gebeuren.”
Beperkingen aan zelfvoorziening
Hoewel drinkwaterbedrijven alles in het werk stellen om meer schoon en veilig drinkwater te produceren, is duidelijk dat er ook aan de vraagkant wat moet gebeuren. Regen zelf opvangen en filteren voor drinkwatergebruik is volgens Hofman geen goed idee.
“Hoewel zuiveringsinstallaties voor thuisgebruik technisch in orde zijn, gaat het in de regel mis met voldoende onderhoud en periodieke controles. Niet alleen kost testen een flinke duit, maar als het water niet goed is, lig je waarschijnlijk al ziek in je bed voordat je de testuitslag binnen hebt.”
Bewustwording is cruciaal
De levering van schoon en veilig drinkwater kun je dus beter overlaten aan drinkwaterbedrijven. Wel pleit Hofman voor bewuster omgaan met schoon en veilig drinkwater. “Want alles heeft met het gedrag van mensen te maken.”
‘Als het droog en warm is zijn onze klanten het meest ontvankelijk voor onze boodschap om na te denken over hun drinkwatergebruik’
Campagnes in de zomerperiode
Ook Nederlandse drinkwaterbedrijven vinden het belangrijk om zuiniger gebruik van drinkwater te stimuleren. Daarin is de zomer een belangrijke periode. Het watergebruik neemt dan zelfs toe tot wel 180 liter per persoon per dag, omdat mensen vaker douchen, badjes vullen en hun tuin vaker of langer sproeien.
Moment voor bewustwording
“We voeren campagne op het moment dat het droog en warm is. Dan zijn onze klanten het meest ontvankelijk voor onze boodschap om na te denken over hun drinkwatergebruik”, zegt Lilly Wanjon, senior adviseur communicatie bij Puur Water & Natuur (PWN).
Ook voor woordvoerder Rik Dogger bij Vitens is de zomer bij uitstek het moment om hier aandacht aan te besteden: “We benaderen actief de media met oproepen of nodigen journalisten uit op productielocaties om te laten zien waarom het in de zomermaanden extra uitdagend is om aan de vraag naar drinkwater te voldoen.”
Effect van campagnes
Volgens Doggers heeft dit wel degelijk effect. “Mensen hebben het erover, ook met elkaar. We kunnen niets afdwingen, maar merken dat onze oproepen wel iets doen met bewustzijn van mensen.” Maar bewust van de waarde van water zijn mensen nog allerminst, blijkt uit onderzoek van drinkwaterbedrijf PWN. Mensen denken (gemiddeld) dat een emmer met tien liter kraanwater 2,90 euro kost, maar in werkelijkheid is het maar 0,017 euro.
Kraanwater is dus zelfs nóg veel goedkoper dan mensen denken. Maar wat kun je communicatief dan wel doen in een markt waar de prijs vrijwel geen rol speelt? “Met de vinger wijzen werkt niet”, zegt Wanjon. “Mensen vinden het lastig om te gaan met boodschappen die belerend zijn. Dat doen we dan ook bewust niet.
We proberen het altijd positief te benaderen. Zo hebben we bij PWN een campagne gedaan waarbij we simpelweg zeggen: dit is drinkwater. Je zag dan bijvoorbeeld een meisje door een sproeier in de tuin rennen of een man zijn auto wassen.”
Bewustwordingscampagnes
Of de vele bewustwordingscampagnes effect hebben, is niet uit te drukken in bespaarde liters drinkwater, zeggen de drinkwaterbedrijven. Consumenten hebben immers geen slimme watermeter.
Sterker nog, kennisoverdracht en de intentie om zuiniger om te gaan met water, hebben weinig impact op het daadwerkelijke gedrag. Dit zegt Stefanie Salmon, zij onderzoekt bij het KWR Water Research Institute het automatische gedrag van mensen die water gebruiken.
In een podcast van het wateronderzoeksinstituut vertelt Salmon hoe je gewoontes kunt aanleren. Salmon: “We hebben de techniek Als-Dan-Plannen toegepast, ook wel de implementatie-intentie genoemd. Het idee is dat de Als (ik mijn tanden poets) automatisch de intentie Dan uitlokt (ik draai de kraan dicht).
Je denkt er dan niet meer over na. Dat is fijn, want ons gedrag verloopt vooral via de automatische piloot.” Tijdens douchen blijkt dat de Als-Dan-techniek net als het gebruik van een zandloper, op korte termijn leidt tot duurzamer gedrag. Mensen die enkel tips en informatie ontvingen, bleven na een aantal weken nog steeds even lang douchen.
——
Foto: Vitens
——
Dit artikel verscheen eerder in C – het communicatiemagazine van Nederland
