Leerstoel Strategische Communicatie
Bijzonder hoogleraar
Kennis delen tussen wetenschap en praktijk
Lotte over haar rol: “Logeion is een levendige community die gelooft dat je kennis kunt vermenigvuldigen door het te delen. Het delen van kennis tussen wetenschap en praktijk is van groot belang in een tijd waarin we geconfronteerd worden met uitdagende vraagstukken. Digitalisering met oog voor mens en moraal is daar één van. Deze kwestie raakt de samenleving, de organisaties die daar onderdeel van zijn, en de communicatieprofessionals die hierbij betrokken zijn. Ik haal energie uit het werken met de leden van Logeion, de partners van het CSC en mijn collega’s binnen de programmagroep Corporate Communication van de UvA.”
Universiteit van Amsterdam
Historie van de Leerstoel
De historie van de Leerstoel is niet los te koppelen van de historie van Logeion zelf. Logeion is in 2005 ontstaan uit een fusie van de Vereniging voor Overheidscommunicatie (VOO) en de Beroepsvereniging voor Communicatie(BvC). Deze laatste was op haar beurt in 1996 ontstaan uit een fusie van het NGPR en twee kleinere beroepsorganisaties. Een terugblik leert dat de beroepsgroep zeer markante hoogleraren heeft weten te benoemen met een grote impact op het vak.
Terugblik op de Leerstoel
Anne van der Meiden
Voorloper van de bijzondere Leerstoel Strategische Communicatie aan de Universiteit van Amsterdam van Logeion was de bijzondere Leerstoel Communicatie en Public Relations aan de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Deze leerstoel werd van 1978-1994 bekleed door prof. dr. Anne van der Meiden.
Het initiatief voor deze leerstoel is in de jaren '70 genomen door het NGPR, het Nederlands Genootschap voor Public Relations, één van de rechtsvoorgangers van Logeion. De colleges van Anne van der Meiden trokken zoveel studenten, soms wel 1100, dat de universiteit de Pniëlkerk afhuurde voor zijn colleges. Een treffende locatie voor deze bijzondere man, die theologie studeerde en ook actief was als dominee. Van der Meiden promoveerde in 1972 op een onderzoek naar ethiek, propaganda en apostolaat. ’Mensen winnen’ luidde de titel van zijn proefschrift. Naast de theologie interesseerde hij zich voor reclame, voorlichting, public relations en propaganda en combineerde die belangstelling in functies als hoofd Public Relations van Kerk en Wereld. Vanaf 1976 was hij wetenschappelijk hoofdmedewerker Massacommunicatie aan de Universiteit Utrecht, waar hij in 1978 de eerste hoogleraar Public Relations werd dankzij de NGPR. Veertig jaar geleden legde Van der Meiden de basis voor het vak, zodat dat nu aan de universiteiten en hogescholen gegeven wordt[1]. Zijn colleges waren een keuzevak binnen de doctoraalstudie. Sindsdien is het vak explosief gegroeid en ontstond aan elke universiteit of hogeschool een communicatiestudie.
Interimperiode
Toen Anne van der Meiden met emeritaat ging, wilde de NGPR graag een opvolger voor hem werven. Betteke van Ruler stond hiervoor in de startblokken. Hoogleraar Jo Groebel van de Universiteit Utrecht besloot echter de leerstoel niet te continueren. Ben Warner, voorzitter van de Onderwijsadviesraad van de NGPR en lid van het Curatorium, kon dit niet verhinderen. De vereniging ging op zoek naar een andere universiteit en vond de Universiteit van Amsterdam (UvA) bereid om de leerstoel over te nemen. De werving voor een geschikte kandidaat had echter flink wat voeten in aarde. Betteke was inmiddels bijzonder hoogleraar geworden in Twente, een functie die zij van 2002-2004 heeft bekleed met als aandachtsgebied de professionalisering van het communicatievak. Het kan ook zijn, dat de fusieperikelen de nodige tijd in beslag namen. Om geen leegte te laten vallen, werden de colleges tijdelijk waargenomen door Ben Warner. Waar het accent bij Van der Meiden had gelegen op ethiek en PR, werd nu de term strategische communicatie geïntroduceerd. Warner heeft dit keuzevak tien jaar gegeven. In 2003 kwam Van Ruler naar de UvA als gewoon hoogleraar Communicatie en Organisatie. Na haar emeritaat in 2010 is zij nog steeds zeer actief en invloedrijk, zowel in de wetenschap als in de beroepspraktijk.
Noelle Aarts
Onder de vlag van Logeion is dankzij een aantal founding fathers (lees: funding partners) de Logeion-leerstoel opnieuw van de grond gekomen. Het duurde uiteindelijk tot 2008 voordat een kandidaat benoemd kon worden, Noelle Aarts. In haar oratie ‘Een gesprek zonder einde: over strategische communicatie in een voortdurend veranderende omgeving’ beschrijft zij haar visie op het vakgebied: strategische communicatie betreft het organiseren van zinvolle interacties met het oog op een adequate positionering van de organisatie in de netwerken die mensen met elkaar vormen, zowel binnen als buiten de organisatie. Zij heeft deze leerstoel tot september 2017 bekleed naast haar gewoon hoogleraarschap in Wageningen vanaf 2015. Vanaf 2017 is Aarts fulltime hoogleraar Socio-ecological Interactions aan de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica van de Radboud Universiteit. Hoe invloedrijk zij als bijzonder hoogleraar werd, blijkt onder meer uit het feit dat zij jaar op jaar is uitgeroepen als de meest inspirerende communicator van Nederland. Tijdens haar afscheidscollege in maart 2018 werd door verschillende sprekers haar betekenis voor het vak geschetst. Haar aandacht voor het interactionele perspectief bijvoorbeeld, door collega-hoogleraar Rens Vliegenthart. Met als mooie spinoff voor de praktijk de gesprekstool: 'Moeilijke gesprekken'. Dankzij Noelle is het aantal interacties tussen de wetenschap en de praktijk substantieel toegenomen.
Opvolging
Na het vertrek van Noelle Aarts was de Universiteit van Amsterdam van harte bereid om de leerstoel te continueren. In een consultatieronde bij andere universiteiten bleken ook andere universiteiten veel belangstelling te hebben voor deze leerstoel. Het bestuur van Logeion koos in dezen voor continuïteit en besloot de leerstoel in Amsterdam aan te houden. Wel zijn andere universiteiten betrokken bij het met de leerstoel verbonden Centrum Strategische Communicatie. Doelstelling van dit centrum is wetenschap en praktijk met elkaar te verbinden. Christian Burgers, opvolger van Noelle Aarts, is sinds 1 maart 2019 de spil in dit netwerk.
Verdere historie
De basis voor het vak werd al eerder gelegd, in de jaren '50 en '60 en in het begin van de jaren '70. Kick van Hulzen en Frans Hollander richtten in resp. 1950 en1951 de eerste Nederlandse PR-adviesbureaus op. Mensen als Henk van der Hilst, Chiel Galjaard, Bram Seret, die binnen het NGPR en de Vereniging van Voorlichtingsambtenaren/Vereniging voor Overheidscommunicatie (VVA/VVO) leerden veelal jongere collega's de eerste principes van wat later door Anne van der Meiden, Betteke van Ruler en Noelle Aarts aan een universitaire leerstoel werd doorontwikkeld en met wetenschappelijk onderzoek ondersteund.
Zie voor de geschiedschrijving van het NGPR/Beroepsvereniging voor Communicatie en zijn rechtsvoorgangers ‘Op zoek naar faamwaarde’ door Eric Lagerwey uit 1997. De geschiedenis van de VVA/VVO is helaas nooit vastgelegd.
Met dank aan Henny Strooij en Inge Blauw voor hun deskundige commentaar.
